Sosyal Güvenlik Kurumundan: 5510 SAYILI KANUNUN 4
ÜNCÜ MADDESİNİN BİRİNCİ FIKRASININ (a) VE (b) BENTLERİ KAPSAMINDAKİ SİGORTALILAR
İLE SADECE GENEL SAĞLIK SİGORTASINA TABİ SİGORTALILARIN
PRİME ESAS TUTULACAK KAZANÇLARINA DAİR TEBLİĞ 1- Genel Açıklamalar Bilindiği üzere, 5510 sayılı
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Prime esas
kazançlar” başlıklı 80 inci
maddesinin birinci fıkrasında; Kanunun 4 üncü
maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların, ikinci
fıkrasında; 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki
sigortalıların, aynı maddenin dördüncü fıkrasında ise; sadece genel sağlık
sigortasına tabi sigortalıların prime esas tutulacak kazançları
belirtilmiştir. Sözkonusu hükümlerin uygulanmasına ilişkin 28/8/2008 tarihli ve 26981 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde, prime esas
tutulacak kazançlar, “Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi
kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları” başlıklı 103 üncü,
“Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki
sigortalıların prime esas kazançları” başlıklı 104 üncü ve “Yalnızca genel
sağlık sigortasına tabi olanların prime esas aylık kazançları” başlıklı 106 ncı maddelerinde düzenlenmiştir. Sözkonusu hükümler bağlamında, Kanunun 4 üncü
maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında bulunan
sigortalılar ile yalnızca genel sağlık sigortasına tabi olanların prime esas
tutulacak ve tutulmayacak kazançları aşağıda açıklanmıştır. 2- 5510
sayılı Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (a)
Bendi Kapsamındaki Sigortalılar Yönünden 2.1- Prime
esas tutulacak kazançlar: 2.1.1- Ücret ve
ücret niteliğindeki kazançların prime tabi tutulması; 5510
sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin 12 numaralı bendinde ücret, 4 üncü maddenin birinci
fıkrasının (a) ve (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara saatlik, günlük,
haftalık, aylık veya yıllık olarak para ile ödenen ve süreklilik niteliği
taşıyan brüt tutar olarak tanımlanmıştır. 4857 sayılı İş Kanununun 32 nci maddesinde ise, genel anlamda bir kimseye bir iş
karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile
ödenen tutar olarak tanımlanmıştır. Yine 4857 sayılı Kanununun, 41, 42 ve 43 üncü maddeleri uyarınca
yapılan fazla çalışmalar ve 46 ncı maddesi uyarınca hak kazanılan hafta tatili ile 47 nci maddesi uyarınca ulusal bayram ve genel tatil
günleri için ücret, 57 nci maddesi uyarınca hak
kazanılan yıllık izin ücreti, 70
inci maddesi uyarınca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanan,
Hazırlama Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliğinin 15 inci maddesi
uyarınca yapılan hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri için de artırımlı
ücret ödenmektedir. 5510
sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci
fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların
yukarıda açıklanan ücretlerinin prime esas kazanca dahil
edilebilmesi için Kanunun 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine
göre hak edilmesi yeterli olup, sigortalıların ay içindeki prime esas kazanç
tutarlarının hesaplanması sırasında, sözkonusu
ücretlerin, ödenip ödenmediğine veya ne zaman ödendiğine bakılmaksızın, hak
edildiği ayın prime esas kazancına dahil edilmek suretiyle prime tabi
tutulması gerekmektedir. Örnek 1 -
5510
sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci
fıkrasının (a) bendi kapsamındaki (D)
sigortalısının 2008/Ekim ayına ait aylık brüt ücretinin 700,00 YTL olduğu, sözkonusu ayda yapmış olduğu fazla çalışmaya istinaden
100,00 YTL tutarında fazla mesai ücretine hak kazandığı ve 700,00 YTL tutarındaki ücretin 2008/Kasım ayında, 100,00 YTL
tutarındaki fazla mesai ücretinin ise 2008/Aralık ayında ödendiği
varsayıldığında, bahse konu sigortalının aylık ücreti ile fazla mesai
ücretinin hangi tarihte ödendiği üzerinde durulmaksızın, 2008/Ekim ayına
ilişkin olarak düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgesinde, prime esas
kazanç tutarı 800,00 YTL olarak Kuruma bildirilecektir. Buna karşın, sigortalıların hak kazanıp da
kullanmadıkları yıllık izin sürelerine ait ücretlerin hizmet akdinin
feshinden sonra ödenmesi halinde, 4857 sayılı Kanunun 59 uncu maddesine göre
akdin feshedildiği tarihte hak kazanıldığı nazara alınarak, bu nitelikteki
yıllık izin sürelerine ilişkin ücretler akdin feshedildiği ayın kazancına dahil edilecektir. Örnek 2- 2007 yılında hak kazanmış olduğu yıllık iznini
kullanmayan (B) sigortalısının 2008/Şubat ayında işten ayrıldığı
varsayıldığında, sözkonusu sigortalının izin
ücretinin hangi tarih itibariyle ödeneceği üzerinde durulmaksızın bahse konu
sigortalının hak kazanmış olduğu yıllık izin ücreti 2008/Şubat ayına ait
prime esas kazanca dahil edilecektir. Diğer
taraftan, - Toplu iş sözleşmeleri uyarınca veya kamu kurum ve
kuruluşlarında çalışan ve toplu iş sözleşmesi dışında kalan personel ile
toplu iş sözleşmesine tabi olmakla birlikte sendikalara üye olmamaları
nedeniyle özel sektöre ait işyerlerinde sözleşme kapsamında bulunmayan
personele geriye yönelik olarak ücret farkı ödenmesine karar verilmesi
halinde, sözkonusu ücret farkları, ilişkin
oldukları ayların, - Toplu iş sözleşmesi hükümlerinin uygulandığı işyerlerinde,
bir aydan fazla istirahat alan sigortalılara, Kurumumuzca ödenen geçici iş
göremezlik ödeneğinin yanı sıra işverenlerce de toplu iş sözleşmelerine
dayanılarak istirahatlı bulunan süre için ayrıca ücret ödenmesi durumunda, bu
ücretler istirahatlı bulunulan ayların, kazancına dahil edilerek prime tabi tutulacaktır. Örnek 3- Özel nitelikteki bir işyerinde 2008/Ekim ayında
imzalanan toplu iş sözleşmesine istinaden geriye yönelik olarak 2008/Ocak ila
Eylül dönemi aylarına ilişkin her bir ay için 100,00 YTL ücret farkı ödenmesine
karar verildiği varsayıldığında, bu ücret farklarına ilişkin ek nitelikteki
aylık prim ve hizmet belgeleri 2008/Ocak ila Eylül dönemi aylarının prime
esas kazançlarına dahil edilecektir. 2.1.2- Ücret ve
ücret niteliği dışındaki kazançların prime tabi tutulması; a) Hizmet akdi devam eden
sigortalılar yönünden; Sigortalıların
prime esas tutulacak kazançlarının hesaplanması sırasında, ücret ve ücret
niteliği dışındaki kazançlar öncelikle ödendiği ayın kazancına dahil edilecektir. Toplu
iş sözleşmelerine tâbi işyerlerinde ve kamu idareleri veya yargı mercilerince
verilen kararlara istinaden sonradan ödenen, ücret ve ücret niteliği
dışındaki kazançlar da yine ödendiği ayın kazancına dahil
edilecektir. Ancak, prime esas kazanca dahil
edilmesi gereken bu nitelikteki ödemelerin yapıldığı ayda prime esas kazanç üst
sınırının aşılması nedeniyle prime tabi tutulamaması halinde, sözkonusu ödemeler, ödemenin yapıldığı ayı takip eden
aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere prime esas kazancın üst sınırının
altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilave edilerek prime
tabi tutulacaktır. b) Hizmet akdi sona ermiş olan sigortalılar
yönünden Toplu iş sözleşmelerine tâbi işyerleri işverenlerince
veya kamu idareleri veya yargı mercilerince verilen kararlara istinaden
sonradan ödenen ücret dışındaki ödemelerin hizmet akdinin mevcut olmadığı
veya askıda olduğu bir tarihte ödenmesi durumunda, ücret dışındaki bu
ödemeler 5510 sayılı
Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas
kazancın alt ve üst sınırları da nazara alınmak suretiyle prime esas kazancın
tâbi olduğu en son ayın kazancına dahil edilecektir.
2.1.3-
Hizmet akdinin feshinin geçersizliği halinde yapılacak ödemeler: İş Kanununun uygulandığı otuz veya daha fazla işçi çalıştırılan
işyerlerinde en az altı aylık kıdemi bulunan işçinin belirsiz süreli iş
sözleşmesinin geçerli sebep gösterilmeden veya gösterilen sebebin geçerli
olmadığı iş mahkemesince veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin
geçersizliğine karar verilmesi halinde; İşçiyi
başvurusu halinde bir ay içinde işe başlatmayan işverence işçiye ödenen ve
mahkeme veya özel hakemce belirlenen en az dört, en çok sekiz aylık ücreti
tutarındaki tazminatın, niteliği itibariyle ücret sayılabilecek bir kazanç
durumunda olmaması ve işe başlatılmayan sigortalının sigortalılık niteliğinin
de kalmaması nedeniyle anılan tazminat tutarı prime tabi tutulmayacaktır. Feshin geçersizliğine dair
mahkeme veya özel hakem kararının kesinleştirilmesine kadar işçiye
çalıştırılmadığı süre için en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve
diğer hakların da işverenin işçiyi işe başlatması veya başlatmamasına
bakılmaksızın ödeneceğinden, bu düzenleme ile,
feshin geçersizliğine dair karar alan işçiyi, işe başlatıp başlatmama
konusunda işverene verdiği inisiyatife karşılık işçiye en çok dört aya kadar
doğmuş bulunan ücret ve diğer haklarının ödenmesini hüküm altına alarak
korumuş, sözleşmenin fesih tarihini, en çok dört aya kadar ileri bir tarihe
atmış bulunmaktadır. Buna göre, işçinin işe iadesi için kesinleşen mahkeme
veya özel hakem kararının kendisine tebliğinden itibaren on iş günü içinde
işe başlamak üzere başvurmuş olması kaydıyla, işe başlatılsın veya
başlatılmasın bu nitelikteki işçilere çalıştırılmayan süre için ödenen en çok
dört aya kadar ücret ve diğer haklar, akdin
feshedildiği aydan başlanılarak ilgili ayların prime esas kazançlarına dahil edilerek işsizlik sigortası primi de dahil
olmak üzere tüm sigorta kollarına ait primler kesilecek ve bu süreler
hizmetten sayılacaktır. Öte yandan,
işçi işe başlatıldığında bildirim süresine ait (ihbar) ücreti ile kıdem
tazminatı peşin olarak ödenmiş ise işçiye ödenecek en çok dört aya kadar olan
ücret ve diğer alacaklarından mahsup edileceğinden, 5510 sayılı Kanunun 80
inci maddesi uyarınca bildirim süresine ait (ihbar) ücret ile kıdem
tazminatının prime tabi tutulmaması nedeniyle işçiye işe başlatılması halinde
ödenecek en çok dört aya kadar olan ücret ve diğer hakları mahsup edilmemiş
haliyle prime tabi tutulacak ve bu süreler prim ödeme gün sayısından
sayılacaktır. 2.1.4- Sigortalıların idari yargı
kararlarına istinaden görevlerine iade edilmesi üzerine yapılacak işlem: Bilindiği gibi, Anayasa ile
tanınan, kamu hizmetinin gerektirdiği asli ve sürekli görevleri yürütmek üzere
“diğer kamu görevlilerinin” çalıştırılması, bu kişilerin “atanma, görev,
yetki, her türlü özlük hakları ile hukuki durumlarının kanunlarla
düzenlenmesi” esasının sonucu olarak bazı kişiler; toplu iş sözleşmesi ile
istihdam edilen ve iş hukuku kurallarına bağlı bulunan işçilerden farklı
olarak idare hukuku içinde yer almaktadırlar. Bu nedenle, bazı işyerlerinin Bu durumdaki personelin
görevlerine işverenlerince son verilmesi veya işten uzaklaştırılması üzerine
görevlerine iadesi amacıyla idari yargı nezdinde açılan davalar üzerine
anılan mahkemelerce yürütmenin
durdurulmasına karar verilmesi durumunda, e Aynı şekilde, kamu personeli durumunda olan bir
kimsenin işverence görevine son verilmesi üzerine işveren (idare) aleyhine
açtığı iptal davası sonucunda mahkemece işlemin iptaline karar verilmişse,
idarece yapılmış idari işlem ve buna bağlı olarak yapılmış diğer işlemlerin
eski durumuna getirilmesi gerekmektedir. İptal davası sonucunda iptal veya göreve iade kararı verilmesiyle ya Bu bakımdan, idari yargı
tarafından verilen kararlara istinaden sigortalılara fiilen çalışmadıkları
süreler için ücret ve benzeri nitelikte ödeme yapılması halinde; ücretler, ilişkin olduğu aylara maledilmek, ücret dışındaki diğer ödemeler ise ödendiği
ayın kazancına dahil edilmek suretiyle prime tabi
tutulacaktır. 2.1.5- Prime esas kazancın üst sınırını
aşan ücret dışındaki ödemeler: Bilindiği gibi, ücret dışında sigortalılara
ödenmekte olan prim, ikramiye gibi her türlü ödemeler, ödemenin yapıldığı
ayın kazancına dahil edilerek prime tabi
tutulmaktadır. Ancak, sözü geçen ödemelerin ücret ile birleştirilerek prime
tabi tutulması durumunda, bazı sigortalıların aylık prime esas kazançları,
prime esas kazancın üst sınırını aşabilmektedir. Bu durumda, sigortalılara, ücretinin
yanı sıra prime esas kazanca dahil edilebilecek
nitelikte ücret dışında ödeme yapılması halinde, bu nitelikteki kazançlar,
prime esas kazanç aylık üst sınırı aşılmamak kaydıyla prime tabi tutulacak,
buna karşın her iki kazanç toplamının üst sınırı aşması halinde, ücret
dışındaki ödemenin üst sınırı aşan kısmı, 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddesi hükmü de dikkate alınarak en fazla takip eden
iki ayın prime esas kazanç tutarına dahil edilecektir. Örnek- Aylık brüt ücreti 3.000,00 YTL olan (D)
sigortalısına, 2008/Ekim ayında brüt 4.000,00 YTL ikramiye ödendiği
varsayıldığında, 01/07/2008 – 31/12/2008 tarihleri arasında aylık kazanç üst sınırı 4.151,70 YTL olduğu nazara alınarak bahse konu
sigortalının, 2008/Ekim ayındaki prime esas kazancı 3.000 YTL ücret
+ 1.151,70 ikramiye = 4.151,70 2008/Kasım ayındaki prime esas kazancı 3.000YTL ücret
+ 1.151,70 ikramiye = 4.151,70 2008/Aralık ayındaki prime esas kazancı 3.000YTL
ücret +1.151,70 ikramiye = 4.151,70, olarak
Kuruma bildirilecek, 1.151,70 X 3 = 3.455,10 prime esas kazanca dahil edilen ikramiye, 4.000,00 – 3.455,10 = 544,90 YTL tutarındaki ikramiye
ise prime esas kazanca dahil edilmemiş olacaktır. Diğer taraftan, sigortalılara, çeşitli nedenlerle
(ücretsiz izin, istirahat gibi) ay içinde çalışmasının bulunmadığı ve ücret
ödenmediği aylarda prime esas kazanca dahil olacak
nitelikte ücret dışında bir ödeme yapılması halinde, ücret dışındaki bu
ödemeler, ödemenin yapıldığı ayda sigortalının prim ödeme gün sayısının
bulunmaması nedeniyle ödemenin yapıldığı tarihi takip eden iki ayı geçmemek
üzere ilgili ayların prime esas kazancına dahil edilecektir. Ancak ödemenin
yapıldığı tarihi takip eden iki ayda da ücret ödemesine hak kazanılmadığı
durumlarda, ücret dışındaki bu ödemeler prime esas kazanca dahil
edilemeyecektir. 2.1.6- Kanunda istisna olarak sayılmayan diğer
ödemeler: 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (c)
bendinde, (b) bendinde belirtilen
istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın, tüm ödemelerin prime tabi
tutulacağı ve diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair
muafiyet ve istisnaların bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmayacağı,
öngörülmüştür. Bu bakımdan, sigortalıların yakacak, temizlik, aydınlatma ve
benzeri nitelikteki giderleri için yahut tahsil veya mesken yardımı gibi
kanunda ismen sayılmayan nedenlerle yapılan ödemeler, ödemenin yapıldığı
aydaki prime esas kazanca dahil edilecektir. Öte yandan, Kanundaki bu hükme istinaden, 6772 sayılı
Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde
Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması ve 6452 Sayılı Kanunla 6212 Sayılı
Kanunun 2 nci Maddesinin Kaldırılması Hakkında
Kanun’a istinaden ödenmekte olan ikramiyeler ile ilave tediyeler prime
tabi tutulacağı gibi, 4857 sayılı Kanunun 61 inci maddesindeki istisnai hüküm
üzerinde durulmaksızın hak kazanıldığı halde kullanılmayan yıllık izin süresi
için ödenecek ücretlerden de kısa vadeli sigorta kolları primi kesilecektir. 2.2- Kısmen prime tabi tutulacak kazançlar: 2.2.1 - Yemek paraları: Sigortalılara
yemek parası adı altında yapılan
ödemelerin, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi şartıyla, fiilen
çalışılan gün sayısı dikkate alınarak 16 yaşından büyükler için belirlenen
günlük asgari ücretin % 6 sının, yemek verilecek gün sayısı ile çarpılması
sonucunda bulunacak miktarı, aylık prime esas kazançların tespitinde dikkate alınmayacak, dolayısıyla bu tutardan prim
kesilmeyecektir. Bu durumda, yemek parası
adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar, Brüt Günlük Asgari Ücret X % 6 X (Ay içinde Fiilen Çalışılan gün sayısı) Yemek Parası Verilen
Gün Sayısı = İstisna Tutarı, Ödenen Yemek Parası – İstisna Tutarı = Prime Esas
Kazanca Dahil Edilecek Yemek Parası, Formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır. Öte yandan,
sigortalılara ay içinde yemek parası olarak nakit ödeme yapılmaksızın,
çalıştıkları işyerinin dışında yemek üretimi yapan başka firma veya şahıslar
tarafından (örneğin yemek kuponu karşılığında) gerek işyerinde, gerekse
işyerinin dışında yemek verilmesi halinde, işverenlerce bu firma veya
şahıslara fatura karşılığında yemek bedeli olarak ödenen fatura bedelleri
prime esas kazanca dahil edilmeyecektir. 2.2.2- Çocuk zammı: Sigortalıya çocuk zammı adı altında
yapılan ödemelerden, sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı sayılmayan, kendi
sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan çocuklarından 18 yaşını,
lise ve dengi öğrenim veya 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitimi
Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ya da işletmelerde meslekî eğitim
görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını
doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın 5510 sayılı
Kanuna göre malûl olduğu tespit edilen evli olmayanlarından en fazla iki
çocuğa kadar (iki çocuk dahil) olanları için,
sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla fiilen çalışmasının olup
olmadığı üzerinde durulmaksızın iki çocuğu geçmemek kaydıyla, çocuk başına
her yıl belirlenen aylık asgari ücretin %2'si oranındaki tutarı, aylık prime
esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır. Bu durumda, çocuk zammı adı altında yapılan
ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar; Brüt Aylık Asgari Ücret X % 2 X
Çocuk Sayısı (İki Çocuğa Kadar) =
İstisna Tutarı, Ödenen Çocuk Zammı – İstisna Tutar = Prime Esas
Kazanca Dahil Edilecek Çocuk Zammı, Formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır. 2.2.3- Aile zammı (yardımı): Sigortalılara aile
zammı adı altında yapılacak ödemelerin, sigortalının hizmet akdinin devam
etmesi şartıyla fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın,
sigortalının eşinin 5510 sayılı Kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı
gerektirecek şekilde çalışmaması ve Kurumdan gelir veyahut aylık almaması
durumunda, 16 yaşından büyükler için belirlenen aylık asgari ücretin %10'u
oranındaki tutar aylık prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate
alınmayacaktır. Bu durumda, aile zammı adı altında yapılan
ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar; Brüt Aylık Asgari Ücret X % 10 = İstisna Tutarı, Ödenen Aile Zammı – İstisna Tutarı = Prime Esas
Kazanca Dahil Edilecek Aile Zammı, Formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır. Diğer taraftan, sigortalılara yemek
parası ile çocuk ve aile zamlarının yıllık olarak bir defada ödenmesi
halinde, bu defa ödemenin yapıldığı tarihteki asgari ücret üzerinden, Yemek parası için; Brüt Günlük Asgari Ücret X % 6 X
(Yıl İçinde Fiilen Çalışılan Gün Sayısı) Yemek Parası Verilen Gün Sayısı
= Yıllık İstisna Tutarı, Yıllık Olarak Ödenen Yemek Parası – Yıllık İstisna
Tutarı = Yıllık Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek
Yemek Parası, Çocuk zammı için; Brüt Aylık Asgari Ücret X % 2 X
Çocuk Sayısı (İki Çocuğa Kadar) X 12
Ay = Yıllık İstisna Tutarı, Yıllık Olarak Ödenen Çocuk Zammı – Yıllık İstisna
Tutarı = Yıllık Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek
Çocuk Zammı, Aile zammı için ise, Brüt Aylık Asgari Ücret X % 10 X 12 Ay = Yıllık İstisna Tutarı Yıllık Olarak Ödenen Aile Zammı – Yıllık
İstisna Tutarı = Yıllık Prime Esas Kazanca Dahil
Edilecek Aile Zammı, Formülü vasıtasıyla ödemenin yapıldığı ayın kazancına dahil
edilecektir. 2.2.4- İşverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık
sigortalarına ve bireysel Emeklilik Sistemine Ödenen Özel Sağlık Sigortası
Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı Payları Tutarları: 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesinin
birinci fıkrasının (b) bendinde, “… işverenler
tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik
sistemine ödenen ve aylık toplamı asgarî ücretin % 30’unu geçmeyen özel
sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime
esas kazanca tâbi tutulmaz.” denilmektedir. Buna göre, sigortalı adına ay içinde özel
sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payı adı altında işverence
yapılan ödemeler toplamının aylık asgari ücretin % 30’una isabet eden kısmı
prime esas kazanca dahil edilmeyecek, kalan tutar
ise ödendiği ayın prime esas kazancına
dahil edilecektir. Bu durumda, özel sağlık sigortası primi
ve bireysel emeklilik katkı payı adı altında işverenlerce yapılan ödemelerden prime esas
kazanca dahil edilecek tutar; Brüt Aylık Asgari Ücret X % 30 =
İstisna Tutarı, Özel Sağlık Sigortası Primi + Bireysel Emeklilik
Katkı Payı – İstisna Tutarı = Prime Esas Kazanca Dahil
Edilecek Özel Sağlık Sigortası Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı Payı Tutarı, Formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır. Örnek - 2008/Ekim
ayında (A) sigortalısı için işverence brüt 200,00 YTL özel sağlık sigortası
primi ve brüt 100,00 YTL bireysel emeklilik katkı payı ödendiği
varsayıldığında, bu tarihte yürürlükte bulunan
asgari ücret de 638,70 YTL olduğundan, 638,70 X 30 % = 191,61 YTL
istisna tutarı, 200,00 YTL + 100,00
YTL = 300, 00 YTL 300,00 YTL – 191,61
= 108,39 YTL 2008/Ekim ayın prime esas kazancına dahil
edilecektir. Buna karşın, sigortalının özel sağlık sigortası ve
bireysel emeklilik katkı payının ödendiği aydaki prime esas kazancının, 82 inci
maddeye istinaden belirlenen prime esas kazanç üst sınırının üzerinde olması
halinde, sözkonusu özel sağlık sigortası ve
bireysel emeklilik katkı payları takip eden iki ayda üst sınır aşılmamak
kaydıyla prime esas kazancına dahil edilecektir. Sigortalı adına işveren tarafından yalnızca özel
sağlık sigortası primi veya yalnızca bireysel emeklilik katkı payı ödenmiş
olması durumunda ise, prime esas kazanca dahil
edilecek tutar, ödenen özel sağlık
sigortası primi veya bireysel emeklilik katkı payı üzerinden %30 oranındaki
istisna tutarının düşülmesi suretiyle hesaplanacaktır. 2.3 - Prime tabi tutulmayacak kazançlar:
2.3.1- Ayni yardımlar; Bilindiği gibi, bazı işverenlerce
sigortalılara zaman zaman mal olarak (örneğin, yağ,
un, ayakkabı, elbise gibi) ayni yardımlar yapılmaktadır. Sözü geçen ve mal olarak yapılan
yardımlar, tutarları üzerinde durulmaksızın, prime esas kazançlara dahil edilmeyecektir. Ancak, ayni yardımların
sigortalılara nakden ödenmesi halinde (örneğin yağ parası, un parası,
ayakkabı parası gibi) prime tabi tutulması gerekmektedir. 2.3.2- Ölüm, doğum ve
evlenme yardımları; Ölüm, doğum ve evlenme
hallerinde yapılan yardımlar, miktarı ne olursa olsun, prime esas kazançların hesabında dikkate
alınmayacaktır. Sigortalının
anne ve babası, eşi veya çocuğunun ölümü halinde sigortalıya verilen ölüm
yardımı ile sigortalının evlenmesi veyahut çocuğunun olması halinde işveren
tarafından yapılan doğum ve
evlenme yardımları prime esas
kazançların hesabına dahil edilmeyecektir. 2.3.3- Görev yollukları; Görev yolluklarından ne anlaşılması
gerektiği, işverenlerin sigortalılar için ödediği yollukların neleri
kapsadığı, 6245 sayılı Harcırah Kanununun 3 üncü maddesinde
açıklanmıştır. Buna göre, anılan maddede belirtilen
yol masrafı, gündelik, aile masrafı ve yer değiştirme masrafı niteliğinde
yapılan ödemeler yolluk kapsamındadır. Bu bakımdan,
sigortalılara bireysel iş sözleşmesine veya toplu sözleşmeye dayanılarak ve
işveren tarafından sigortalının geçici bir görevle başka yere gönderilmesi
veya görev yerini değiştirmesi dolayısıyla verilen ve yolluk kavramına giren
ödemeler prime esas kazanca dahil edilmeyecektir. 2.3.4- Seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, İş Sonu Tazminatı
veya Kıdem Tazminatı Mahiyetindeki Toplu Ödemeler ve Keşif Ücreti; Görevleri
gereği sigortalılara ödenen seyyar görev tazminatı, iş akdinin feshi veya
çeşitli sebeplerle işten ayrılan işçilere işveren tarafından bir defaya
mahsus olmak üzere ödenen kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem
tazminatı mahiyetindeki toplu ödemeler ve keşif ücreti; prime tabi tutulması
gereken ödemeler kapsamında olmadığından, prime esas kazancın hesaplanması
sırasında dikkate alınmayacaktır. Ancak,
yukarıda belirtilen ödemeleri kanıtlayıcı nitelikteki belgeler,
gerektiğinde denetim elemanlarına ibraz edilecektir. 2.3.5- İhbar tazminatı; 4857
sayılı Kanunun 17 nci maddesinde, belirsiz süreli iş sözleşmelerinin
feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerektiği, işçinin kıdemine
göre değişen süreler sonunda iş sözleşmesinin feshedilmiş sayılacağı,
bildirim şartına uymayan tarafın, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında
tazminatı (ihbar tazminatı) ödemek
zorunda olduğu belirtilmiştir. Bu durumda sigortalının işyeri ile hukuki
ilişkisi iş sözleşmesinin feshi ile sona ermiş olduğundan, ödenen tazminat,
ücret niteliğinde olmadığı için prime esas kazanca da dahil
edilemeyecektir. Ayrıca,
işverenin bildirim şartına uymaması veya bildirim süresine ait ücreti peşin
ödeyerek sözleşmeyi feshetmesi, 4857
sayılı İş Kanununun 18, 19, 20 ve 21 inci maddeleri hükümlerinin
uygulanmasına engel teşkil etmeyeceğinden, İş Kanununun 18 inci maddesinin
birinci fıkrası uyarınca, 18, 19, 20
ve 21 inci maddelerinin uygulama alanı dışında kalan işçilerin iş
sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda
işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenmesi gerekmektedir. Bu
durumda da işçinin işyeri ile olan hukuki bağı, iş sözleşmesinin feshi ile sona erdiğinden,
işçiye ödenen kötü niyet tazminatı prime esas kazanca da dahil
edilemeyecektir. Ancak, işçiye bildirim
süresince iş araması için belli bir süre izin verilmesi İş Kanununun gereği
olup, bu süre zarfında işçi-işveren arasındaki hukuki bağ sona ermediğinden
bildirim süresi içinde işçinin aldığı ücretler prime esas kazanca da dahil edilecektir. 2.3.6- Kasa Tazminatı; İşyerlerinde
para veya kıymetli evrak ya da eşya muhafazası ile görevli bulunan
sigortalılara muhtemel açıkları kapatmak amacıyla işverenler tarafından
ödenen kasa tazminatları, ücret niteliğinde sayılamayacağından, prime
esas kazançtan istisna tutulması
gerekmektedir. Ancak, kasa tazminatı niteliğinde olan ödemelerin
para ve kıymetli evrak veyahut eşya muhafazası ile görevli bulunan sigortalıya
ödenmesi gerektiğinden, bu tür sorumluluğu bulunmayan sigortalılara bu
nitelikte bir ödemenin yapılması halinde sözkonusu
ödemeler prime esas kazanca dahil
edilecektir. 3- 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (b)
Bendi Kapsamındaki Sigortalıların Prime Esas Kazançları: 5510 sayılı Kanunun değişik 80 inci maddesi
gereğince, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi
kapsamındaki sigortalıların aylık prime esas kazançları, 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt
sınırı ile üst sınırı arasında kalmak şartı ile kendileri tarafından beyan
edilecek günlük kazancın otuz katı olacaktır. Bu sigortalılar tarafından
Kuruma aylık olarak prime esas kazanç beyanında bulunulur. Sigorta primine
esas kazanç sınırları dâhilinde yapılan ödemeler ödemenin ait olduğu ay için
beyan olarak kabul edilir. Bu ay için başkaca beyanları dikkate alınmaz.
İlişkin olduğu aya ait primini süresinde ödemeyen veya bu süre içinde yazılı
beyanda bulunmayan sigortalının primleri, asgari aylık prime esas kazanç
üzerinden tahakkuk ve tahsil edilir. Ancak, iş kazasının olduğu veya
meslek hastalığı dolayısıyla iş göremezliğin başladığı tarihte, verilecek
ödenek veya bağlanacak gelirin hesabına esas tutulan son aya ait prime esas
kazanç beyanında bulunulmamış ise varsa son aydan bir önceki ay için prim
tahakkuku yapılan prime esas kazanç, yok ise asgari prime esas kazanç
üzerinden prim tahakkuku yapılır. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci
fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişi, aynı zamanda işveren
ise, beyan edeceği aylık kazancı, çalıştırdığı sigortalıların prime esas
günlük kazancının en yükseğinin otuz katından az olamaz. Aylık prime esas
kazancı, çalıştırdığı sigortalılardan günlük kazancı en yüksek olan sigortalının
otuz günlük prime esas kazancından düşük olduğu tespit edilen sigortalıların
aylık prime esas kazançları, tespit edilen kazanç
düzeyine çıkartılarak aradaki prim farkı, 89 uncu madde hükümlerine göre
gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmak suretiyle tahsil edilir. Öte yandan, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü
maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılmayı
gerektirecek birden fazla durumun söz konusu olması halinde, yukarıda
belirtilen esaslara göre tek beyanda bulunulur. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci
fıkrasının (b) bendine tabi sigortalılardan tarımsal faaliyetlerde bulunanlar
hariç, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalılardan, Kanunun
yürürlük tarihinden önce sigortalı olarak kaydı ve tescili yapılmış olanların
Kanunun 80
inci maddesine göre belirlenen prime esas kazançlarını 1/10/2008 (dâhil)
tarihi ilâ 31/12/2008 (dâhil) tarihi arasında beyan etmemeleri hâlinde,
ödeyecekleri aylık primler beyanda bulununcaya kadar daha önce bulundukları
en son gelir basamaklarına karşılık gelen tutarlar üzerinden alınır. Bu süre
içinde beyanda bulunulması hâlinde; beyan ettiği prime esas kazanç üzerinden
ilgili ayın prim tahakkuku yapılır, beyanda bulunulmayan ancak bu süre içinde
kalan ay için ise prime esas asgari kazanç üzerinden prim tahakkuku yapılır. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin
birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanların erken ödemeye
ilişkin işlemleri, anılan Kanunun 88 inci maddesinin altıncı fıkrası ve
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 115 inci maddesi hükümlerine göre
yürütülür. 4-
Sadece Genel Sağlık Sigortasına Tabi Olanların Prime Esas Kazançları: 5510
sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrası kapsamında sayılan genel
sağlık sigortalılarının prime esas kazançları, Kanunun 80 inci maddesine göre
tespit edilir. İsteğe
bağlı sigorta kapsamındaki genel sağlık sigortalılarının prime esas
kazançları, Kanunun 82 nci maddesine göre
belirlenen prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında olmak
koşuluyla kendilerince belirlenir. 5510
sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrası
(c) bendinde belirtilen genel sağlık sigortalarının prime esas kazançları, a)
Anılan bendin (1) numaralı alt bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı
sayılmak için müracaat etmekle birlikte bu bent kapsamında sayılmayanlardan,
Kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilen
aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarı; 1)
Asgari ücretin üçte birinden asgari ücrete kadar olduğu tespit edilen kişiler
için Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime
esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarının üçte biridir. 2)
Asgari ücretten asgari ücretin iki katına kadar olduğu tespit edilen kişiler
için Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime
esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarıdır. 3)
Asgari ücretin iki katından fazla olduğu tespit edilen kişiler için 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt
sınırının otuz günlük tutarının iki katıdır. b)
5510 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesi birinci
fıkrasının (c) bendinde belirtilenler için asgari ücrettir. Mütekabiliyet
esası da dikkate alınmak şartıyla, oturma izni almış yabancı ülke
vatandaşlarından yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olmayan genel
sağlık sigortalısının prime esas kazancı, 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç
alt sınırının iki katının otuz günlük tutarıdır. 4447
sayılı Kanun gereğince işsizlik ödeneği ve ilgili kanunları gereğince kısa
çalışma ödeneğinden yararlandırılan genel sağlık sigortalısının prime esas
kazancı, 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddesine göre
belirlenen prime esas kazanç alt sınırıdır. 4046
sayılı Kanunun 21 inci maddesi kapsamında iş kaybı tazminatı alanların prime
esas aylık kazançları, iş kaybı tazminatı aylık tutarıdır. Yukarıda sayılanlar dışında kalan ve başka
bir ülkede sağlık sigortasından yararlanma hakkı bulunmayan vatandaşlar için
prime esas kazanç, Kanunun 82 nci maddesine göre
belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının iki katının otuz günlük
tutarıdır. Tebliğ
olunur. |