2016’ya kadar yüzde 2.5
Emekli aylıkları halen Emekli Şandığı’nda yüzde 3, SSK ve Bağ-Kur’da yüzde 2.6 olan ‘yıllık emekli aylığı bağlama oranı’ temel alınarak belirleniyor. Buna göre, Bağ-Kur ve SSK’lılar çalıştıkları her yıl için emekli aylığının yüzde 2.6’sını, Emekli Sandığı iştirakçileri ise yüzde 3’ünü kazanıyor. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Tasansı’yla, bu oranların 2016’ya kadar her 360 gün için yüzde 2.5, 2016’dan sonra ise yüzde 2 olarak uygulanması öngörülüyor.
Böylece yasa yürürlüğe girdikten sonra emekli olan Bağ-Kur ve SSK’hnm daha önce primi ödenen 9 bin gün için yüzde 65, Emekli Sandığı iştirakçisinin yüzde 75’i bulan aylık bağlama oranı, kademeli olarak azalacak.
Oran, 3 kurum mensupları için de 2016’ya kadar yüzde 62.5’e, yasanın 1 Ocak 2006’da yürürlüğe girdiği varsayı-hrsa 2041’den sonra da yüzde 50’ye düşecek. Bu durumda emekli aylıklarında çalışma yılı ve dönemine göre değişen oranlarda azalmalar yaşanacak. Memurlar, aylık bağlama oranı en yüksek grup oldukları için en büyük kaybı yaşayan grup olacaklar.
800 YTL alan, 520 YTL alacak
Bugünkü mevzuata göre aylık ortalama prime esas kazancı (çalışma hayatı boyunca aldığı aylıkların ortalaması) 500 YTL olan bir SSK’iı, yaklaşık 325 YTL emekli aylığı alacak,
Kanunun 1 Ocak 2006’da yürürlüğe girdiğini ve soz konusu SSK’lının çalışma hayatının 20 yılını yasa yürürlüğe girmeden önce, 5 yılını da sonra geçirdiğini kabul edelim.
Buna göre çalışanın emekli aylığı hesabında, ilk 20 yıl eski mevzuata göre, kalan 5 yıl yeni düzenlemeye göre hasaplanacak. Böylece bu koşullardaki bir SSK’lınm emekli aylığı yaklaşık 322 YTL’ye düşecek.
Prime esas kazancı 800 YTL olan, bugünkü mevzuata göre emekli aylığı 520 YTL olarak hesaplanan ve kanun yürürlüğe girmeden önce çalışma hayatının ilk 5 yılını tamamlamış olan bir SSK’lıyı ele alalım.
Yeni düzenlemeye göre bu çalışanın emekli aylığı hesaplanırken ilk 5 yıl için aylık bağlama oranı 3.5 (mevcut düzenlemede ilk 5 yılda yüzde 3.5 üzerinden hesap yapılıyor) olarak alınacak.
Yasa yürürlüğe girdikten sonraki ilk 10 yılı yüzde 2.5 aylık bağlama oranına göre hesap edilecek,
Kanun 2016’dan sonra aylık bağlama oranının yüzde 2’ye düşürülmesini öngördüğü için son 10 yıl yüzde 2 aylık bağlama oranına göre belirlenecek. Emeklinin aylığını bu üç dönemi için ayn ayrı belirlenen rakamların toplamı oluştururak’ Buna göre söz. konusu çalışanın eme aylığı 500 YTL’ye düşecek.
Çalışma hayatına 2016’da giren ve prime esas kazancı 800 YTL bir SSK’lı (kanunun 1 Ocak 2006’da yürürlüğe girdiği kabul edildiğinde) mevcut düzenlemeye göre 520 YTL alacakken, yeni düzenlemeye göre 400 YTL alacak.
Aynı şartlardaki bir Emekli Sandığı iştirakçisinin emekli aylığı da 600 YTL’den 400 YTL’ye inecek.
İkinci iş Bağ-Kur’luyu vuracak
Tasanya göre, prim ödeme gün sayısını doldurduktan sonra çalışmaya devam edenlerin aylık bağlama oranlan her 360 gün İçin 2016’ya kadar yüzde 2.5,2016’dan sonra yüzde 2 oranı baz alınarak hesaplanacak. Böylece, mevcut sistemdeki gibi çalışma süresinin uzunluğuna bağlı olarak emekli aylığı artacak. Mevcut düzenlemede yer alan ve emekli aylığının belirlenen alt sınır aylığının yüzde 35 altında kalmasını engelleyen hüküm yeni dü¬zenlemede yer almayacak.
Zamlar TÜFE’ye göre
Buna göre, çahşanların yasa yürürlüğe girdikten sonraki dönem için hesaplanacak ay¬lıkları alt sınırın altında olsa bile daha önce olduğu gibi yukarıya çekilmeyecek.
Tasarıyla alt sınır, pirim ödeme gün sayısı¬na göre belirlenecek. Bu durumda1 alt sınır olarak 9 bin günü tamamlayamayanlar için emeklilik olanağı tanıyan 5 bin 400 prim ödeme gün sayısı baz alınacak. Emekli aylıklarına yapılacak zamlarda Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) baz alınacak. Bu sistem, emekli aylıklarına yapılan zamların, büyüme ve gelişmeden pay almaması nedeniyle eleştiriliyor.
İkinci iş vuracak
Tasarıyla, emekli aylığı almaya başladıktan sonra ikinci bir işte sigortalı olarak çalışmaya başlayanlardan kesilecek ‘sosyal güvenlik destek primleri’nde de artış olacak.
Buna göre, SSK’dan emekli olduktan sonra yeniden sigortalı olarak Çalışanlardan kesilen yüzde 30’luk destek primi yüzde 32’ye, Bağ-Kur’lu’dan alınan prim miktarı yüzde İO’dan yüzde 32’ye, emekli olduktan sonra bir şirkete ortak olanlardan kesilen yüzde 10’luk pay yüzde 30’a çıkacak.
Öte yandan bu artışlarla yeni işe alınanlarla emeklilikten sonra ikinci kez işe giren kişinin işverene yükü yakınlaştınlarak henüz emekli olmamış kişilerin çalıştırılması teşvik edilecek.
Aktif sigortalıya kolaylık
Tasarıyla mevcut aktif sigortalıların aylıklardaki düşüşten daha az etkilenmesi için önlemler almıyor.Tasarıya göre, şu anda sigortalı olanların emekli aylıkları eski ve yeni sistemde geçirdikleri süreye göre hesaplanacak.
Yani kanun yürürlüğe girmeden önce sigortalı olarak çalışılan dönem için mevcut aylık bağlama oranlarıa göre, ‘kanun yürürlüğe girdikten sonra çalışılan dönem için de yeni aylık bağlama oranları¬na göre hesaplama yapılacak. Çalışma hayatına yeni girenler, emekliliği yakla¬şanlara oranla aylıklarında daha fazla düşüş yasayacak.
